Camera-instellingen voor zonsondergangen

Elke fotografie-liefhebber krijgt vroeg of laat te maken met die ene vraag: “Hoe maak je goede foto’s van de zonsondergang?” – in de poging een adembenemende opname te maken zoals u die op Instagram ziet. U kent vast de “golden hour(s)”, de momenten waarop de zon opkomt en ondergaat en haar mooiste licht en kleuren laat zien.

In dit artikel vindt u tips over apparatuur, instellingen voor zonsondergangsfoto’s en compositie, zodat u onvergetelijke beelden kunt vastleggen.

Wat moet u weten voordat u begint?

Zoek, voordat u gaat fotograferen, een interessant uitzichtpunt vanwaar u de zonsondergang goed kunt zien en waar u elementen op de voorgrond en silhouetten in uw beeld kunt opnemen.

Als u dit artikel leest, ontdekt u meer praktische tips voor zonsondergangfotografie en leert u hoe u uw camera-instellingen onder controle houdt. Het geheim is om de kleuren vast te leggen zoals uw ogen ze zien, en niet zoals de camera “denkt” dat ze zouden moeten zijn. Pas bijvoorbeeld uw basisbelichting aan de omstandigheden van de scène aan, zeker bij extreem licht. Hieronder vindt u de beste instellingen voor zonsondergangfoto’s, zoals:

• overschakelen naar de handmatige modus (M);

• de ISO op 100 instellen;

• de sluitertijd instellen op 1/30 s of langer;

• een groothoekobjectief gebruiken (18–24 mm);

• de scherpstelling op handmatig zetten;

• diafragma f/16 kiezen;

• de witbalans op Daglicht instellen;

• uw camera op een statief plaatsen voor maximale stabiliteit.

Het geeft enorm veel voldoening om uw camera volledig handmatig in te stellen en zelf de optimale omstandigheden voor zonsondergangfoto’s te vinden. Als u nieuwsgierig bent naar een uitgebreidere beschrijving van zonsondergangfotografie, lees dan vooral verder in deze gids.

De juiste camera-instellingen voor portretten bij zonsondergang kiezen

Het effect van het gouden uur zorgt voor natuurlijk, zacht licht in uw opnamen. Het blauwe uur na zonsondergang voegt diepe, sfeervolle tinten toe en onthult het volledige bereik aan kleuren en details in de scène.

Als u op tijd arriveert, kunt u uw DSLR-instellingen voor de zonsondergang rustig fine-tunen voordat het licht verandert. De belangrijkste elementen zijn ISO, sluitertijd voor zonsondergang, diafragma, witbalans, licht en belichting.

Bij het aanpassen van diafragma en/of sluitertijd is de kans op grove fouten reëel. Om dat te voorkomen – zeker als u beginner bent – raden we aan om de stand “Diafragmaprioriteit” te gebruiken: A (bij Nikon) of Av (bij Canon). 

Een klein diafragma (f/8 tot f/16) helpt om zowel voorgrond als achtergrond scherp te houden in een landschapsfoto. Fotografeert u juist een persoon voor de zonsondergang, dan zorgt een groter diafragma (f/2.8 tot f/5.6) voor een mooie bokeh en een duidelijke scheiding tussen onderwerp en achtergrond. 

Begin met een sluitertijd van maximaal 1/100 s en verlaag deze vervolgens stap voor stap. Door het geringe contrast in de hemel kan de camera soms moeite hebben om scherp te stellen. In dat geval is het het beste om het objectief op handmatige scherpstelling en op de oneindig-stand te zetten.

Belichting: waarom er geen “juiste” instelling bestaat

Belichting is het meest complexe onderdeel – zowel voor fotografen als voor de camera zelf. Als het om zonsondergangen gaat, bestaat er geen universeel “juiste” belichting. Het hangt af van het soort foto dat u wilt maken. In de meeste gevallen levert dezelfde zonsondergang, gefotografeerd door verschillende mensen, heel verschillende resultaten op, die elk op hun eigen manier effectief en expressief kunnen zijn. 

Wij raden aan om de belichting aan de zijkanten van de zon te meten en de zon zelf uit de meting te houden. Gebruik vervolgens de AE-L-knop om het resultaat te middelen of vast te zetten. Controleer uw opname met behulp van het histogram om er zeker van te zijn dat u geen hooglichten hebt uitgebleekt of schaduwen hebt verloren. Stel hiervoor de camera in op Spotmeting. 

Een extra tip is om één à twee stops onder te belichten. Zo ogen de kleuren voller en wordt de scène dramatischer. 

Maak gebruik van de regel van derden voor uw compositie. Stel u voor dat de scène wordt verdeeld door twee verticale en twee horizontale lijnen, waardoor negen gelijke vlakken ontstaan. De vier punten waar deze lijnen elkaar kruisen, worden krachtpunten genoemd. Plaats de zon op een van deze punten. Zo komt de horizon niet in het midden van het beeld, maar op ongeveer 1/3 vanaf de onderkant te liggen. Als de lucht niet erg interessant is, kunt u juist het onderste deel van de foto versterken door de horizon op de bovenste lijn, op 2/3 van het beeld, te plaatsen. 

De truc is om de horizon mooi recht te houden. Let goed op de lijnen in uw beeld en probeer storende elementen weg te laten zodat de scène rustig en helder oogt. Soms is een paar meter opzij stappen al genoeg om het kader totaal te veranderen. 

Hoe u de ISO-gevoeligheid bij zonsondergang instelt

Houd de ISO tussen 100 en 200 zolang de zon nog zichtbaar is – al is het maar een klein stukje. Wanneer de zon volledig achter de horizon verdwenen is maar de kleuren in de lucht nog te zien zijn, kunt u de gevoeligheid verhogen naar 400 of 800. Overdrijf het niet, anders wordt uw foto al snel door digitale ruis verpest. Met een statief kunt u de ISO weer verlagen door de belichtingstijd te verlengen, zonder risico op bewegingsonscherpte.

Als uw foto’s telkens te licht zijn of de kleuren flets ogen, schakelt u de modus “Belichtingscompensatie” in. Goede camera-instellingen voor zonsondergang liggen rond -1 of -2 EV. Zijn de kleuren juist te donker, compenseer dan met +1 of +2 EV. De perfecte belichting kunt u later in de nabewerking verder verfijnen.

AI-fotobooster maakt het mogelijk om met één hoofdschuifregelaar verschillende beeldaspecten automatisch te optimaliseren, zoals schaduwen, hooglichten, contrast en meer. De automatische kleurfuncties helpen fotografen om luchtopnamen nog levendiger te maken.

Het belang van witbalans

Als u in RAW fotografeert, hoeft u zich tijdens de opname niet al te druk te maken over de perfecte witbalans voor zonsondergang. U kunt de kleurtemperatuur achteraf eenvoudig aanpassen zonder kwaliteitsverlies. 

Fotografeert u in JPG of wilt u tijdens het fotograferen al een sterke, warme oranje gloed in uw beeld hebben, stel de WB dan handmatig in. Open de witbalansinstellingen en kies een kleurtemperatuur tussen 7000 en 11000 K. 

Als u niet tevreden bent met het resultaat, kunt u tijdens de nabewerking proberen om de tint van een afbeelding te veranderen door de WB (witbalans) aan te passen. 

Welke lens gebruiken: groothoek of tele?

Beide typen lenzen kunnen uitstekend werken. Wilt u de zon dichterbij halen en de scène isoleren, kies dan voor een langere brandpuntsafstand – een teleobjectief met minimaal 200 mm, 300 mm of 400 mm. Een kortere brandpuntsafstand, rond 50 mm of minder, is ideaal om de zonsondergang in zijn omgeving te laten zien. 

Plant u een shoot binnenshuis en wilt u de best mogelijke foto’s maken? Neem dan een kijkje bij onze beste camera-instellingen voor binnenfotografie.

Apparatuur voor geslaagde zonsondergangfoto’s

Alles hangt af van de lens die u gebruikt en de techniek die u inzet. Een statief is vrijwel onmisbaar, zeker als u met een teleobjectief van 200 mm of meer werkt. Omdat de belangrijkste functie van een statief is om beweging te voorkomen, raden we goedkope, plastic modellen van dubieuze kwaliteit sterk af. 

Een goed statief moet stevig en stabiel zijn, met een grote, solide plaat om uw camera op te bevestigen – bij voorkeur van aluminium of een ander materiaal met hoge dichtheid. Een licht en wiebelig statief maakt u alleen maar zenuwachtig, brengt uw apparatuur in gevaar en kan een prachtige zonsondergangfoto volledig verpesten. Veelgebruikte merken zijn onder andere: 

• Manfrotto.

• BENRO.

• Gitzo enz.

Een afstandsbediening is een ander handig accessoire voor zonsondergangfotografie, vooral bij HDR-opnamen. Hiermee kunt u de sluiter op afstand bedienen, zodat er geen minieme bewegingsonscherpte ontstaat door het indrukken van de ontspanknop. Er zijn verschillende modellen verkrijgbaar – met kabel of infrarood – afhankelijk van de aansluitmogelijkheden van uw camera.

Fotografische filters 

Landschapsfotografen investeren vaak in GND- en ND-filters plus een polarisatiefilter. Zo’n filter lijkt op donkergrijs glas en wordt op de voorkant van de lens geschroefd. De polarisator blokkeert ongewenste lichtstralen dankzij zijn speciale filterlaag. 

Is het u wel eens opgevallen dat u op zee- of strandfoto’s de zeebodem nauwelijks ziet? Dat komt door lichtreflecties op het wateroppervlak. Met een polarisatiefilter op uw lens worden deze reflecties geblokkeerd en worden de objecten onder het wateroppervlak zichtbaar.

Geleidelijke grijsfilters (GND-filters, Graduated Neutral Density) helpen het helderheidsverschil tussen lucht en landschap te compenseren, omdat ze aan de ene kant transparant zijn en aan de andere kant donker. Er bestaan verschillende varianten op basis van twee intensiteitsfactoren:

• het verloop (soft, medium of hard);

• de hoeveelheid licht die het filter tegenhoudt.

Neutral-densityfilters (ND-filters) verlagen de helderheid van de hele scène. Daardoor kunt u met veel langere belichtingstijden werken zonder de foto te overbelichten. Zo creëert u speciale lange-sluitereffecten, zoals zijdezacht water of mooi weergegeven wolkenbewegingen. 

In tegenstelling tot GND-filters hebben ND-filters geen verloop, dus hier kiest u puur op basis van hoeveel licht het filter wegneemt.

De perfecte opname plannen

Een zonsondergang fotograferen vraagt om een zorgvuldige planning. Controleer eerst het weerbericht, zodat regen of onweer de scène niet kunnen verstoren. Het tijdsvenster rond zonsondergang is kort, dus het is verstandig iets eerder op de locatie aan te komen om uw compositie te kiezen en de apparatuur klaar te zetten. Gebruik mobiele apps om de positie van de zon te plannen. Voor exacte tijden van zonsondergang en het gouden uur kunt u apps als SunSeeker of PhotoPills downloaden.